Niet de commando’s staan centraal, maar de vaardigheden erachter.
De kracht van keuzes en vaardigheden in de samenwerking met je hond
Iedere hondeneigenaar herkent het wel: je hond kent “zit” of “af”, maar in de praktijk helpt dat niet altijd. Wat doe je als hij uit enthousiasme opspringt bij bezoek, afgeleid raakt door andere honden of ongeduldig wordt aan de lijn?
Concepttraining geeft antwoord op die vragen. Het is geen methode om losse trucjes aan te leren, maar een manier om onderliggende eigenschappen te versterken. Denk aan impulscontrole, focus en kalmte – vaardigheden die ervoor zorgen dat je hond in alledaagse situaties betere keuzes kan maken. Zo ontstaat er meer rust in huis, meer samenwerking tijdens wandelingen en meer vertrouwen bij nieuwe ervaringen.
Concepttraining sluit daarmee aan bij de nieuwste inzichten in hondengedrag. Niet de commando’s staan centraal, maar de vaardigheden erachter.
Concepttraining internationaal
Het idee achter conceptmatig trainen is niet beperkt tot één methode of opleider. Internationaal hebben meerdere gerenommeerde trainers dit gedachtegoed ontwikkeld en verspreid, ieder met een eigen invalshoek.
- Absolute Dogs (VK) – grondleggers van de term games-based concept training.
- Leslie McDevitt (VS) – Control Unleashed, met pattern games en focus op ontspanning bij prikkels.
- DogsTalkPro (NL) – vertaalt dit gedachtegoed naar de Nederlandse praktijk, met eigen accenten zoals rust, creatief voeren en beloningsgevoeligheid.
Andere bekende namen zijn o.a. Ken Ramirez, Denise Fenzi, Kathy Sdao, Susan Garrett, Grisha Stewart en Terry Ryan. Ondanks de verschillen in aanpak delen al deze stromingen dezelfde kern: werken aan onderliggende eigenschappen en vaardigheden in plaats van losse commando’s.
Wat zijn concepten?
Concepten – ook wel life skills genoemd – zijn de bouwstenen van een hond. Ze bepalen hoe een hond reageert op prikkels, hoe hij met uitdagingen omgaat en hoe de samenwerking met mensen vorm krijgt.
Deze vaardigheden ontstaan uit verschillende invloeden:
- Genetische aanleg – eigenschappen die van nature aanwezig zijn.
- Vroege ervaringen – indrukken tijdens de dracht, bij de fokker en in de eerste levensweken.
- Latere leerervaringen – alles wat een hond gaandeweg meemaakt.
Concepttraining helpt om juist die eigenschappen sterker te maken die nog verder ontwikkeld kunnen worden
Voorbeelden van concepten
Belangrijke concepten die met training versterkt kunnen worden zijn:
- Impulscontrole – leren afwachten in plaats van direct reageren
- Focus – aandacht houden bij de eigenaar, ook bij afleiding
- Kalmte – rust bewaren in prikkelrijke situaties
- Zelfvertrouwen – durven onderzoeken en keuzes maken
- Optimisme – nieuwe situaties met een positieve verwachting benaderen
- Doorzettingsvermogen – blijven proberen zonder op te geven
- Loskoppelen van afleiding – prikkels kunnen loslaten en terugschakelen naar rust
Het zijn geen trucjes die je één keer aanleert. Het zijn eigenschappen die, net als spierkracht, sterker worden door herhaald oefenen en toepassen.
Concepten bij mens en hond
Concepten klinken misschien theoretisch, maar vergelijkbare vaardigheden zie je ook bij mensen. De onderstaande voorbeelden maken duidelijk wat ze in de praktijk voor honden betekenen:
- Impulscontrole – een kind dat wacht tot het mag praten; een hond die wacht tot hij het speeltje mag pakken.
- Focus – je aandacht bij je werk houden; een hond die oogcontact maakt ondanks afleiding.
- Kalmte – rustig in de rij staan; een hond die ontspannen op zijn kleedje ligt bij bezoek.
- Zelfvertrouwen – een presentatie durven geven; een hond die zonder aarzelen een onbekend oppervlak betreedt.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Net als bij mensen kunnen ook bij honden zulke eigenschappen stap voor stap sterker worden, waardoor ze beter voorbereid zijn op alledaagse uitdagingen.
Keuzes laten maken
Een belangrijk kenmerk van concepttraining is dat de hond zelf keuzes leert maken. In plaats van blind een commando op te volgen, ontdekt hij welk gedrag hem iets oplevert. De rol van de eigenaar is om dit proces te begeleiden: de juiste keuzes worden aantrekkelijk gemaakt en beloond.
Veel eigenaren vragen bij voorbeeld in lastige situaties automatisch om een “zit”. Denk aan een drukke straat, een passerende hond of bezoek dat binnenkomt. Maar voor veel honden is dat op zo’n moment eigenlijk te moeilijk. Het gevolg: de hond raakt gefrustreerd of voert het commando niet uit.
Concepttraining pakt dit anders aan. De hond leert niet een standaardcommando herhalen, maar ontwikkelt de vaardigheden die hij nodig heeft om rustig te blijven, contact te maken en bewuste keuzes te nemen. Daardoor lukt het hem steeds beter om zichzelf in zulke situaties te reguleren.
Het markeerwoordje (ook wel ‘clickerwoordje’ genoemd)
Binnen concepttraining wordt standaard gewerkt met een markeerwoordje. Dit is een kort, neutraal woord zoals “yes” of “toppie” dat precies het juiste gedrag markeert. Het markeerwoord vertelt de hond: “dit was de goede keuze, de beloning komt eraan.” Daardoor krijgt de hond direct duidelijkheid, nog voordat de beloning volgt. Waarom dit zo krachtig is:
- De hond begrijpt sneller welk gedrag gewenst is.
- Het versterkt de communicatie tussen hond en eigenaar.
- Het verhoogt de motivatie, omdat de hond leert dat meedenken altijd loont.
Het markeerwoordje werkt als een belofte: wat je net deed, was goed — en dat levert jou nu iets positiefs op.
Praktische onderdelen van concepttraining
Concepttraining komt in de praktijk steeds terug op drie vaste elementen: creatief voeren, rust en oefenspellen. Samen geven ze balans tussen energie, ontspanning en samenwerking.
- Creatief voeren. Voer is meer dan vulling in een bak. Het krijgt extra betekenis wanneer de hond er iets voor mag doen. Uit onderzoek blijkt dat dieren meer voldoening ervaren als ze moeite doen voor hun beloning. Bij creatief voeren bied je voer dus anders aan: verstopt in een snuffelmat, tijdens een zoekspel of via een puzzel die je samen oplost. Eten wordt zo niet alleen een dagelijkse routine, maar ook een gezamenlijke activiteit die de band versterkt. Daarnaast kan voer door de dag heen gebruikt worden om gewenst gedrag direct te belonen. Belangrijk daarbij is dat dit met mate gebeurt: het gaat niet om uithongeren, maar om voer waardevol te maken door het op de juiste momenten in te zetten.
- Rust – Onmisbaar voor welzijn. Dat betekent voldoende slaap, prikkels beperken (bijv. door plaatsen van hekjes, puppyren) én de hond belonen voor spontaan kalm gedrag. Ook kauwen of een snuffelwandeling dragen bij aan ontspanning.
- Oefenspellen –Korte, speelse oefeningen waarin de hond actief meedenkt en vaardigheden ontwikkelt. Omdat de hond door creatief voeren beloningsgevoeliger wordt, krijgen beloningen meer waarde en groeit de motivatie om samen te werken. Zo leert hij eigenschappen als kalmte en doorzettingsvermogen, en kan hij beter afleiding loslaten – bijvoorbeeld door reflexmatig weer contact te maken bij het zien van een prikkel.
Zelf laten nadenken werkt beter dan sturen
Bij concepttraining draait het erom dat de hond zelf ontdekt welk gedrag succes oplevert, in plaats van dat wij hem lokken met voer.
- Sturen (lokken) – de hond wordt met voer naar een plek of gedrag geleid. Hij kiest dan minder zelf en het gedrag blijft vaak afhankelijk van dat hulpmiddel.
- Zelf ontdekken (shaping) – de hond probeert uit, en elk klein stapje in de goede richting wordt beloond. Dit geeft meer zelfvertrouwen, maakt hem denkender en zorgt dat het gedrag beter beklijft.
Voorbeeld 1: lopen aan de lijn zonder te trekken. In plaats van de hond achter een voertje aan te laten lopen, markeer en beloon je elke stap waarbij de lijn ontspannen blijft. Zo ontdekt de hond zelf dat rustig meelopen succes oplevert.
Voorbeeld 2: op een kleedje gaan liggen. In plaats van de hond met voer naar het kleedje te lokken, markeer en beloon je elk spontaan moment dat hij er zelf heen gaat en rustig gaat liggen. Zo leert hij dat kalmte op die plek succes oplevert.
Voer is dus wél aanwezig, maar alleen als beloning – niet als stuurmiddel.
Voor wie is het geschikt?
Concepttraining past bij honden van alle leeftijden en rassen – ieder op zijn eigen manier.
- Puppy’s bouwen meteen aan goede gewoontes en leren spelenderwijs omgaan met nieuwe prikkels.
- Pubers krijgen houvast in een vaak lastige fase vol energie en afleiding.
- Volwassen honden ontwikkelen extra vaardigheden om rustiger, stabieler en meer gefocust te reageren.
Zelfs honden die moeite hebben met traditionele methoden profiteren, omdat de training kort, speels en positief blijft. Zo groeit iedere hond in zelfvertrouwen en samenwerking – met vaardigheden die een leven lang meegaan.
Opleiding voor professionals
Voor kynologisch instructeurs die zich verder willen verdiepen, biedt DogsTalkPro een gespecialiseerde opleiding tot concepttrainer.
Voor hondeneigenaren
Op de website is ook uitgebreide informatie te vinden voor hondeneigenaren én een actueel overzicht van alle in Nederland geregistreerde concepttrainers. Meer informatie: www.dogstalkpro.nl
Credits
Dit artikel is geschreven door Angela Bruynswyck, kynologisch instructeur, concepttrainer en paraveterinair dierenartsassistente. Zij is eigenaar van DoXXS Hondenschool Parkstad, waar samenwerking tussen mens en hond centraal staat.
